วันนี้มัชรูมทราเวลจะมาแนะนำพิกัดร้านค้าที่จำหน่ายผ้า มัดย้อมแบบญี่ปุ่น ที่ขอบอกว่ามา ทัวร์ญี่ปุ่น ทั้งทีต้องลองมาสัมผัสให้ได้ และรับรองว่าจะต้องถูกอกถูกใจคนรักผ้า มัดย้อมแบบญี่ปุ่น อย่างแน่นอน แต่ก่อนอื่นเรามาทำความรู้จักกับผ้ามัดย้อมกันก่อนดีกว่าค่ะ
การมัดย้อม เป็นการมัด ผูก เย็บ หนีบ หรือเรียกอีกอย่างว่าเป็นการ “กันสี” ในส่วนใดส่วนหนึ่งของผ้าที่ผู้ย้อมไม่ต้องการให้เกิดสีที่จะยอมในครั้งนั้นๆ โดยใช้วัสดุต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น เหรียญ เชือกปอ เชือกฟาง ไม้ หนีบ ด้าย หรือถุงพลาสติก มาเป็นวัสดุช่วยในการกันสี ร่วมกับการม้วน พับ จับจีบ ขยํา หรือเย็บผ้า ซึ่งจะให้ผลลัพธ์ของลายที่แตกต่างกันออกไปขึ้นอยู่กับกลวิธีในการออกแบบสี และการผสมผสานเทคนิคต่างๆ เข้าไว้ด้วยกัน เราเรียกการสร้างลวดลายด้วยกรรมวิธีนี้ว่า “ผ้ามัดย้อม” นั่นเอง
ประเทศญี่ปุ่นเป็นประเทศที่มีการย้อมผ้ากันมาตั้งแต่โบราณกาลซึ่งในแต่ละท้องที่เค้าก็มีเทคนิคแตกต่างกันไปค่ะ ในญี่ปุ่นจะเรียกวิธีการมัดย้อมว่า “ชิโบริ” (Shibori) ซึ่งหมายถึงการมัดหรือปม ส่วนมากจะนิยมย้อมด้วยครามบนผ้าไหมหรือผ้าฝ้าย ลวดลายของการมัดย้อมลายหนึ่งซึ่งเป็นที่นิยมมากในญี่ปุ่น ได้แก่ ลายจุดเล็กๆ ที่เรียกว่า “คาโนโกะ ชิโบริ” (Kanoko Shibori) เกิดจากการผูกผ้าไว้ด้วยด้าย ปลายของวงกลมเล็กๆ แต่ละจุดจะถูกปล่อยไว้โดยไม่ได้มัดทําให้เกิดวงกลมเล็กๆตรงกลางของวงแหวนที่เกิดจากการมัด เส้นวงกลมที่เกิดจะมีขนาดเล็กหรือใหญ่ขึ้นอยู่กับวิธีการมัด และจํานวนรอบที่ผูก นอกจากนี้ยังมีลวดลายที่เกิดจากการเย็บและรูด การพับด้วยผ้าที่ย้อมด้วยเทคนิคชิโบรินั้นเป็นงานที่ละเอียดอ่อน ประณีต และมักมีการใช้เทคนิคการปักเข้าร่วมด้วยค่ะ ซึ่งเสน่ห์ของผ้ามัดย้อมแบบชิโบริเค้าอยู่ที่ลวดลายที่เกิดจากความคิดสร้างสรรค์จนออกมาเป็นผืนผ้าที่มีลวดลายแตกต่างกันไปตามจินตนาการของผู้ย้อมแต่ละคนนั่นเอง
วันนี้ มัชรูมทราเวล จะขอนำเสนอหนึ่งในรูปแบบของผ้ามัดย้อมญี่ปุ่น นั่นก็คือผ้ามัดย้อมซามูไรสไตล์ หรือที่เรียกกันว่า “นัมบุ โกะได กะตะโซะเมะ” (Nambu Kodai Katazome) แต่ถ้าจะเรียกเต็มๆ ก็ยาวไปนิสส งั้นเราขอเรียกสั้นๆว่า “ผ้ามัดย้อมนัมบุ” แล้วกันนะคะ
“ผ้ามัดย้อมนัมบุ” ถือกำเนิดเกิดขึ้น ณ เมืองโมะริโอะกะ (Morioka) ที่ตั้งอยู่ในจังหวัดอิวาเตะ แห่งภูมิภาคโทโฮกุ หรือภาคอีสานของญี่ปุ่น ภูมิปัญญาการทำผ้ามัดย้อมนี้ ได้รับการสร้างสรรค์และพัฒนาขึ้นมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1628 มาแล้ว โดยผู้ที่คิดค้นและบุกเบิกเทคนิคการย้อมผ้านี้มีนามว่าซาเนม่อน (Sanemon) ค่ะ
ซาเนม่อนเป็นผู้ที่มีหน้าที่ย้อมผ้าให้กับตระกูลนัมบุ (Nambu) ซึ่งเป็นตระกูลซามูไรที่ยิ่งใหญ่ในสมัยนั้น ผ้าที่ย้อมส่วนใหญ่ก็จะเป็นชุดสำหรับให้เหล่าซามูไรทั้งหลายได้สวมใส่กัน เทคนิคการผลิตและการออกแบบลวดลายนี้ได้มาจากเทคนิควิชาในตำราของจีนแล้วค่อยนำมาดัดแปลงให้มีเอกลักษณ์เป็นของตัวเอง ปัจจุบันผ้ามัดย้อมนัมบุได้รับการสืบทอดและอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างดีไม่ว่าจะทั้งรูปแบบและวิธีการย้อม จึงนับว่าเป็นโชคดีของพวกเราคนรุ่นหลังที่ยังมีโอกาสได้เห็นและได้ชื่นชมงานหัตถกรรมอันทรงคุณค่านี้อยู่ค่ะ
สำหรับลวดลายสวยๆ บนผืนผ้าที่เราเห็นจะถูกออกแบบโดยใช้กระดาษวาดรูปร่างลงไป จากนั้นก็ค่อยๆบรรจงใช้มีดแกะสลักตามลวดลายที่วาด และนำไปทาบกับผ้าที่จะย้อมเพื่อให้ได้ลายตามที่ต้องการ ซึ่งก็จะมีทั้งลายดอกไม้และลายเรขาคณิต ส่วนลายที่เป็นเอกลักษณ์ของที่นี่คือ ลายมูไคซูรุ (Mukaizuru) เป็นลายรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ที่มีนกกระเรียน 2 ตัว สยายปีก หันหน้าเข้าหากัน ซึ่งลายที่ว่ามานี้เป็นสัญลักษณ์ประจำตระกูลนัมบุนั่นเองค่ะ เราจะเห็นลวดลายอันอ่อนช้อยงดงามนี้ได้ตามผลิตภัณฑ์สินค้าต่างๆมากมาย ไม่ว่าจะเป็น ชุดกิโมโน กระเป๋าสะพาย กระเป๋าสตางค์ เสื้อคลุมและอื่นๆ อีกมากมายที่มีให้คุณเลือกกันอย่างจุใจ
ผ้ามัดย้อมนัมบุจึงถือเป็นสินค้าที่แสดงถึงภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีเอกลักษณ์ และมีขายเฉพาะที่จังหวัดอิวาเตะเท่านั้น ไป ทัวร์ญี่ปุ่น ครั้งหน้า ก็อย่าลืมแวะไปช้อปสินค้าท้องถิ่นฮิปๆ อย่างผ้ามัดย้อมนัมบุกันดูค่ะ
สำหรับเพื่อนๆที่อ่านถึงตรงนี้แล้วเริ่มสนใจในผลิตภัณฑ์ผ้า มัดย้อมแบบญี่ปุ่น สไตล์นัมบุ ขอเชิญไปช้อปและชมได้ที่ร้านอิบิซุยะ โอะโนะ เซ็นไซโชะ(Ebisu-ya Ono Sensaisho) แห่งอิวาเตะ ที่นี่นอกจากจะมีสินค้า มัดย้อมแบบญี่ปุ่น ให้เลือกมากมายแล้ว คุณยังจะได้ชมกรรมวิธีการผลิตแบบดั้งเดิมและการออกแบบลวดลายอันวิจิตรบรรจงอีกด้วยค่า
การเดินทาง : จากสถานีรถไฟ JR โมริโอกะ แล้วเดินข้ามสะพานยุกะโอะเซะบาชิ (Yugaosebashi Bridge) ประมาณ 15 นาที หรือ นั่งแท็กซี่เพียง 5 นาทีเท่านั้น
พิกัด :
นอกจากผ้ามัดย้อมแบบนัมบุแล้ว ที่ญี่ปุ่นก็ยังมีผ้ามัดย้อมอีกหลากหลายสไตล์ค่ะ คราวนี้เราจะขอแนะนำร้านที่จำหน่ายผ้ามัดย้อมแบบ Kyo Kanoko Shibori กันบ้าง จะมีร้านไหนที่เราแนะนำบ้าง ตามมาดูกันเล้ย
Shibori Katayama Bunzaburo /片山文三郎商店
ร้าน Katayama Bunzaburo Shoten เริ่มกิจการในปี 1915 ณ กรุงโตเกียว ที่นี่จะเน้นไปที่การมัดย้อมผ้าแบบดั้งเดิมของญี่ปุ่น เจ้าของรุ่นแรกของร้าน Shibori Katayama Bunzaburo คือคุณบุนซาบูโระ คาตายามะ ได้เริ่มเข้าสู่ธุรกิจการทำชุดกิโมโนคุณภาพสูงและมีการตกแต่งลวดลายด้วยเทคนิคผ้า มัดย้อมแบบญี่ปุ่น (Shibori tie-dye) โดยเฉพาะ Kyo Kanoko Shibori ซึ่งเป็นเทคนิคการมัดย้อมสไตล์เกียวโต ปัจจุบันมีการขยายสาขาไปที่ Ginza Main Store ด้วยล่ะค่ะ
เวลาเปิด-ปิด: 10.00-18.30 น. (วันเสาร์,วันอาทิตย์และวันหยุดนักขัตฤกษ์ เวลา 10.00-18:00)
การเดินทาง: รถไฟฟ้าสถานี Karasuma Station
พิกัด: ร้าน KATAYAMA BUNZABURO SHOTEN KYOTO Main Store
COSAIEN TANEDA/絞彩苑 種田
ที่นี่จำหน่ายผ้ามัดย้อมญี่ปุ่นแบบ Kyo Kanoko Shibori ที่มีเทคนิคพิเศษไม่เหมือนใคร คือบนผ้าจะมีลายนูนขนาดเล็กๆ (เรียกว่า Kukuri-tsubu) และรอยย่นอยู่บนผ้าผืนเดียวกัน โดยลายผ้าจะเปลี่ยนไปตามมุมมองเมื่อมองจากมุมที่แตกต่างกันและยังส่งผลต่อรูปร่างของผู้สวมใส่อีกด้วย เทคนิค Kukuri-tsubu ถือเป็นงานฝีมือที่ต้องทำโดยช่างฝีมือ และในผ้าแต่ละชิ้นจะประกอบไปด้วยเทคนิคการทำลวดลายบนผ้าถึง 180,000 -200,000 ลายเลยทีเดียว!
เวลาเปิด-ปิด : 10.00-18.00 น.
การเดินทาง : รถไฟฟ้าสถานี Kiyomizu-Gojo Station
พิกัด :
เป็นยังไงกันบ้างคะกับผ้า มัดย้อมแบบญี่ปุ่น ที่เราพูดถึงด้านบน นอกจากจะสวยงามแล้วยังเป็นผลงานหัตถกรรมที่ทรงคุณค่าอีกด้วย ถ้ามีโอกาสมา ทัวร์ญี่ปุ่น แล้วต้องมาชมกันให้ได้นะคะ เพราะนอกจากเพื่อนๆ จะได้ของฝากของที่ระลึกสุดเก๋ไก๋ไม่ซ้ำใคร ก็ยังมีโอกาสได้สัมผัสกับวัฒนธรรมเก่าแก่ของญี่ปุ่นที่ถูกถ่ายทอดผ่านลวดลายอันวิจิตรบรรจงบนเนื้อผ้าอีกด้วยล่ะค่า